Kan Nedir?
Kan vücutta oksijeni, besin maddelerini, hormonları, vitaminleri ve antikorları dokulara taşıyan ve oluşan karbondioksit ve atık maddelerini vücuttan uzaklaştıran yaşamsal sıvıdır.
Kan Nelerden Oluşur?
Plazma ve hücrelerden oluşan bir sıvı olan kan, insanların vücut ağırlığının yaklaşık olarak %8′ini oluşturan ve yaşamın devam etmesi için gerekli olan tüm hücresel faaliyetlerin yapılmasını sağlayan hayati bir “ortamdır.” Kan bizzat canlı olan bir sıvıdır ve bu nedenle de insanın tüm yaşamı boyunca kişiyle birlikte yaşamaya devam eder. Kanın içinde oldukça farklı işlevleri yürüten pek çok farklı yapı bulunsa da genel olarak plazma ve hücrelerin bir araya gelerek kanı oluşturduğu söylenebilir. Kanın %45′lik bölümünü alyuvar, akyuvar ve kan pulcukları olmak üzere kan hücrelerinin %55′lik bölümünü ise plazma oluşturur. Kanın %45′lik kan hücreleri dışında kalan %55′lik bölümünün tamamı plazma olarak adlandırılmakta ve plazmanın da neredeyse %90′ı sudan oluşmaktadır. Plazmanın yaklaşık olarak %90′ı sudan oluşsada, geri kalan bölümde son derece zengin bir organik ve inorganik madde karışımı bulunmaktadır. Kanı oluşturan maddelerin tamamı vücudun farklı organlarındaki hücreler tarafından biyokimyasal faaliyetlerde kullanılmaktadır. Plazmanın %8-10′luk bölümünü oluşturan organik ve inorganik madde karışımında; birçok farklı yapıdaki aminoasit, karbonhidratlar ve yağlar dışında çok çeşitli hormonlar da bulunmaktadır. Bu bölümde ayrıca antikorlar, ürik asit, üre, laktik asit ve çok çeşitli enzimler bulunmaktadır. Plazmanın küçük bir miktarını oluşturmasına rağmen tüm bu madde karışımında tüm bunların dışında da çok farklı madde yapıları bulunur. Sodyum, Kalsiyum, Demir, Potasyum, Magnezyum gibi çok farklı elementler de yine kanın plazma bölümündeki bu madde karışımı içinde yer almaktadır. Hücresel faaliyetlerde kullanılan en küçük yapı biriminden en çok ihtiyaç duyulanlara kadar her şeyin bir arada bulunduğu bir ortam olan kan, aslında birkaç paragraf ile tam olarak açıklanamayacak kadar canlı bir karmaşık sıvıdır. Plazmanın %8-10′luk bölümünde yer alan organik maddelerin büyük bir bölümü ise plazma proteini adı verilen yapılardan oluşur. Albümin, Globülin ve Fibrinojen yapıdan oluşan bu organik bölüm, kanın neredeyse %8′lik kütlesini oluşturmaktadır. Plazma dışında yer alan ve toplam kan hacminin yaklaşık olarak %45′lik bölümünü oluşturan kan hücreleri; trombosit, akyuvarlar (lökosit) ve eritrosit (alyuvarlardır.) Hemoglobinle dolu olan alyuvarlar kan hücreleri, solunum yoluyla vücuda alınan oksijenin taşınmasını sağlar. Yaşamın temel kaynaklarından biri olduğu için oksijen vücudun neredeyse her yerinde kullanılmakta, bu sebeple de eritrositlerin en ince damarlardan dahi geçebilmesi gerekir. Bu yapıya uygun bir boyuta sahip olan eritrosit kan hücreleri, hemoglobin aracılığı ile taşıdığı oksijeni ince kılcal damarlardan rahatlıkla taşıyabilir. Akyuvarlar kanda diğer bileşenlere nazaran daha az miktarda bulunuyor gibi görünse de, aslında vücudun tüm savunma sistemini ayakta tutmaya yetecek kadar fazla akyuvar bulunmaktadır. Alyuvarlara kıyasla çok daha büyük bir yapıya sahip olan lökosit yani akyuvarlar bu büyük yapılarına rağmen gerektiğinde incelerek damarlardan geçebilmektedir.
Kan pek çok insan tarafından homojen bir karışım zannedilse de, aslında heterojen bir yapıya sahiptir.
Kan Nerde Bulunur?
Kan vücutta kardiyovasküler sistem dediğimiz kalp ve damarlardan oluşan “dolaşım” sistemi içerisinde bulunur. Bu sistemde kalp, atardamarlar, toplardamar ve kılcal damarlarda bulunur. Kalp bir pompa görevi yaparak kanı tüm vücutta dolaşmasını sağlar. Damarlar kanın dolaşması için özelleşmiş yapılardır, kanın tüm dokulara taşınmasından sorumludurlar.
Kan Nerede Üretilir?
Kanın üretimi daha embriyo döneminde ilk olarak “sarı kese” de başlar. Bu üretim 3. ncü ay gibi sonlanır. Hemen 1.nci aydan itibaren kan üretimi karaciğer ve dalağa kayar, doğumdan itibaren üretim uzun ve yassı kemiklerde olur. Erişkin bir kişi de 30 yaşından sonra üretim yassı kemiklere kayar.
Kemik İliğinde Kan Nasıl Üretilir?
Kan hücreleri vücutta kemik iliğinde üretilirler. Kemik iliği bazı kemiklerin içinde bulunan süngerimsi bir yapıdır. Hepsi ‘’Kök Hücre – Stem Cell” denilen bir hücreden köken alırlar, kemik iliğinde hematolojik kök hücreler bulunmaktadır. Bu hücreler çeşitli besleme faktörleriyle vücudun ihtiyaçlarına göre kırmızı hücreler, beyaz hücreler ve kan pulcuklarını üretirler.Kök hücreler her üç tip hücreyi de üretebilirler, kendilerini çoğaltabilir ya da kopyalayabilirler. Bu kopya hücreler zaman içinde olgun kan hücrelerine dönüşürler.
Olgunlaşan kan hücreleri zamanı geldiğinde kemik iliğini terk ederler, sağlıklı bir vücut rahatlıkla kendine yetecek kadar kan hücresi üretebilir.